ព័ត៌មានដើម្បីជួយលោកអ្នក និងក្រុមគ្រួសារអ្នកក្នុងការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃដោយសុភមង្គល និងសុខភាពល្អ
អាចហៅផងដែរថា អ៊ិនកូវី ២០១៩ ឬវីរុសកូរ៉ូណាថ្មី ២០១៩
ពាក្យថា “មេរោគកូរ៉ូណា” ផ្សំឡើងមកពីពាក្យ “មេរោគ” និង “កូរ៉ូណា” ដែលជាភាសាឡាតាំងមានន័យថា “កម្រងផ្កា ឬមកុដ”។ គេអាចកំណត់លក្ខណ:សម្គាល់របស់មេរោគនេះបានតាមរយ:បន្លាស្រួចៗព័ទ្ធជុំវិញនៅលើផ្ទៃខាងក្រៅរបស់វា ហើយមេរោគនេះស្ថិតនៅក្នុងក្រុមគ្រួសារមេរោគដ៏ធំមួយដែលអាចបង្កជំងឺដល់មនុស្ស និងសត្វបាន។ មេរោគមួយចំនួននៃគ្រួសារមេរោគកូរ៉ូណា អាចបង្កឱ្យមនុស្សមានរោគផ្លូវដង្ហើមពីជំងឺផ្ដាសាយធម្មតារហូតដល់ជំងឺធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនទៀត ដូចជាជំងឺរោគសញ្ញាផ្លូវដង្ហើមម៊ឺស (MERS) និងជំងឺរោគសញ្ញាផ្លូវដង្ហើមសារ (SARS)។
មេរោគដែលគេរកឃើញថ្មីបំផុតមួយនៅក្នុងគ្រួសារមេរោគកូរ៉ូណា គឺត្រូវបានគេដឹងថាបង្កឱ្យមានជំងឺកូវីដ១៩ ដែលជាជំងឺមួយប៉ះពាល់ដល់សួត និងផ្លូវដង្ហើមរបស់មនុស្ស។ មេរោគនេះអាចរីករាលដាលជាចម្បងតាមរយៈតំណក់ទឹកមាត់ នៅពេលអ្នកដែលឆ្លងជំងឺនិយាយ ក្អក ឬកណ្ដាស់។
ការឆ្លងមេរោគកូរ៉ូណាភាគច្រើននឹងអាចបង្កទៅជាជំងឺផ្លូវដង្ហើមដែលមានលក្ខណ:ស្រាល និងមធ្យម ហើយអាចជាសះស្បើយឡើងវិញដោយមិនចាំបាច់ត្រូវការទទួលការព្យាបាលពិសេសពីមន្ទីរពេទ្យឡើយ។ រោគសញ្ញាទូទៅនៃជំងឺកូវីដ១៩ គឺគ្រុនក្តៅ ក្អកស្ងួត និងអស់កម្លាំង។ អ្នកជំងឺខ្លះក៏អាចមានអាការៈឈឺចុកចាប់រាងកាយ តឹងច្រមុះ ឈឺបំពង់ក ឬរាកផងដែរ។ រោគសញ្ញាទាំងនេះភាគច្រើនមានលក្ខណ:ស្រាល ហើយលេចចេញបន្តិចម្តងៗ។ មនុស្សខ្លះទៀតដែលឆ្លងមេរោគនេះ លេចចេញតែរោគសញ្ញាស្រាលប៉ុណ្ណោះ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បុគ្គលគ្រប់រូបសុទ្ធតែអាចធ្លាក់ខ្លួនឈឺធ្ងន់ដោយសារការឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ ជាពិសេសទៅទៀតនោះ សូម្បីតែអ្នកដែលមានរោគសញ្ញាស្រាលក៏អាចចម្លងមេរោគនេះទៅអ្នកដទៃបានយ៉ាងរហ័សផងដែរ។ ដូច្នេះ មនុស្សគ្រប់វ័យទាំងអស់ដែលមានអាការ:គ្រុនក្តៅ ក្អក និងពិបាកដកដង្ហើម គួរតែស្វែងរកការធ្វើតេស្ដ និងការព្យាបាលជាបន្ទាន់។
ដូចគ្នាទៅនឹងជំងឺផ្លូវដង្ហើមផ្សេងៗដូចជាជំងឺផ្ដាសាយធំ ឬផ្ដាសាយទូទៅ ការចាត់វិធានការទៅលើសុខុមាលភាពសាធារណៈពិតជាមានសារសំខាន់ណាស់ក្នុងការបន្ថយការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩ ហើយវិធានការទាំងនេះរួមមាន៖
រហូតមកដល់ពេលនេះ យើងពុំទាន់មានវ៉ាក់សាំងការពារ ហើយក៏ពុំមានថ្នាំព្យាបាលមេរោគនេះឱ្យជាសះស្បើយនៅឡើយនោះទេ។ អ្នកឆ្លងដែលមានអាការៈស្រាល គឺអាចសម្រាកព្យាបាលដោយខ្លួនឯងនៅផ្ទះបាន ហើយចំណែកឯអ្នកឆ្លងដែលមានអាការៈធ្ងន់ធ្ងរ ត្រូវសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យដើម្បីទទួលការថែទាំ និងការសង្គ្រោះជីវិតចាំបាច់រហូតដល់អាចជាសះស្បើយឡើងវិញ។ អ្នកជំងឺដែលមានអាការៈធ្ងន់ធ្ងរភាគច្រើនអាចជាសះស្បើយ ដោយសារការយកចិត្តទុកដាក់ថែទាំចាំបាច់បែបនេះពីមន្ទីរពេទ្យ។
វ៉ាក់សាំងការពារ និងថ្នាំដែលមានសក្ដានុពលមួយចំនួនក្នុងការព្យាបាលជំងឺកូវីដ១៩ គឺកំពុងត្រូវបានគេធ្វើការស្រាវជ្រាវនៅឡើយ។ វ៉ាក់សាំង និងថ្នាំទាំងនោះកំពុងត្រូវបានគេសាកល្បងប្រើប្រាស់នៅបណ្តាប្រទេសជាច្រើន ហើយអង្គការពិភពលោកមួយចំនួនដូចជាអង្គការសុខភាពពិភពលោក ក៏កំពុងសម្របសម្រួលកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដល់ការបង្កើតវ៉ាក់សាំង និងថ្នាំព្យាបាលជំងឺកូវីដ១៩ នេះផងដែរ៕
លោកស្រី ចក់ សុភាព ជាស្ត្រីលេចធ្លោមួយរូប ក្នុងនាមជាថ្នាក់ដឹកនាំ ក្នុងស្ថាប័នដែលធ្វើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ ខណៈដែលលោកស្រី ធ្វើការក្នុងវិស័យមួយដែលមានការប្រឈមខ្លាំង លោកស្រី ក៏បានបង្ហាញការយកឈ្នះបញ្ហាយេនឌ័រ និងវ័យ តាមរយៈការបង្ហាញសមត្ថភាពជាអ្នកដឹកនាំ និងស្ត្រីមួយរូប។
អាហារមិនត្រឹមតែជានិមិត្តរូបនៃជីវិតនោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាស្បៀងដ៏សំខាន់សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់អ្នកប្រើប្រាស់ និង អ្នកផលិត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការទទួលបានស្បៀង និងអាហារូបត្ថម្ភ គឺជាសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន ដែលគ្រប់គ្នាគួរតែទទួលបាន ក្នុងការរស់រានជាមនុស្ស ដោយមិនមែនផ្តោតសំខាន់ទៅលើការធ្វើជំនួញរកសុី តែមួយមុខនោះទេ។
លោកង៉ែត ម៉ូសេ ជាអ្នកប្រឹក្សាផ្នែកសន្តិសុខឌីជីថលនៅកម្ពុជាមួយរូប ដែលធ្វើការដើម្បី លើកកម្ពស់សិទ្ធិឌីជីថល និងអប់រំ អ្នកប្រើប្រាស់អំពីការពារឯកជនភាពលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត តាមរយៈការចែករំលែកចំណេះដឹង និងការតស៊ូមតិផ្សេងៗ។
សយ ពិសីជាយុវតី ជនជាតិដើមភាគតិចព្រៅ (Brao) ដំបូងបង្អស់ ដែលទទួលបានការអប់រំនៅក្រៅប្រទេស។ ក្នុងដំណើរឈោងចាប់យកការអប់រំ ពិសីមានក្តីស្រម៉ៃ ចង់បញ្ចប់វដ្តនៃភាពក្រីក្រក្នុងគ្រួសាររបស់ខ្លួន អមជាមួយនឹងគោលដៅចូលរួមចំណែក ផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតសហគមន៍របស់ខ្លួនទៅលើការសិក្សា។
អានបទសម្ភាសន៍ Focus ជាមួយកញ្ញា ពៅ ស៊ីនួន ជានារីឆ្នើមមួយរូប ដែលធ្វើការងារ ដើម្បីលើកកម្ពស់សមភាពយេនឌ័រ និងមានមហិច្ឆតាចង់ទម្លុះរនាំងយេនឌ័រដែលចាក់ឬសចាក់គល់នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ។
លោក អ៊ុក វណ្ណដេ គឺជាបុគ្គលម្នាក់ដែលអនុវត្តការកាត់បន្ថយសំរាមពីជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្លួន ហើយលោកផ្ទាល់មានចិត្តចង់បញ្ចេញសាររបស់ខ្លួន ទៅសាធារណជនក្នុងការកាត់បន្ថយសំរាម តាមរយៈគំរូរបស់សាលាដូងគិរីរម្យ។ សាលាដូងគិរីរម្យ ប្រើប្រាស់សំរាមកែច្នៃមកជាគ្រឿងលម្អតុបតែងបន្ទប់រៀន បណ្ណាល័យ និងទីធ្លាសាលាទាំងមូល។ លោក វណ្ណដេ មានទិសដៅមួយថា ទៅថ្ងៃអនាគត សំឡេងរបស់លោកនឹងទៅដល់ពិភពលោកទាំងមូល និងជាពិសេសមេដឹកនាំប្រទេសមហាអំណាចនានា ឱ្យពួកគេទទួលខុសត្រូវជាងនេះ ជុំវិញគោលនយោបាយគាំពារបរិស្ថានផែនដីរបស់យើង ដើម្បីអនាគតរបស់មនុស្សជាតិទាំងមូល។
ជួបជាមួយព្រះតេជគុណថូ ធូរស់ ព្រះជន្ម៣៦ព្រះវស្សា ជាប្រធានសង្ឃសហគមន៍រុក្ខាវ័ន ចំពោះការលះបង់ព្រះកាយពល និងពេលវេលា ក្នុងកិច្ចការបន្តវេនថែរក្សាការពារព្រៃឈើ ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជាសួតរបស់ផែនដី។
ការតស៊ូ ជាស្រមោលអន្ទោលតាមប្រាណ សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗក្នុងពេលបំពេញការងារ ព្រោះគ្មានការងារណាមួយ អាចទៅមុខបានដោយរលូនរហូតនោះទេ។ ឈ្វេងយល់ពីដំណើរតស៊ូ របស់យុវតី អេង ស្រីពៅ ក្នុងការបំពេញការងារ ជាអ្នកតស៊ូមតិផ្នែកបរិស្ថានមួយរូប ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ពេលបំពេញការងារ មិនថាមនុស្សគ្រប់រូបមិនថាស្រីប្រុស សុទ្ធតែធ្លាប់ជួបប្រទះនូវឧបសគ្គ ដែលធ្វើឱ្យការងាររាំងស្ទះ មិនអាចបញ្ចប់ទាន់កាលកំណត់។ ពេលទឹកដល់ច្រមុះ ក៏មានតែសុំមេពន្យារពេល។ ប៉ុន្តែអ្នកដឹងទេថា មនុស្សស្រីមិនសូវសុំពន្យារពេលបន្ថែមនោះទេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបុរស។
ការសិក្សាថ្មីមួយបានរកឃើញថា ការបរិភោគយ៉ាអួ(Yoghurt) ជាប្រចាំ
អាចជួយកាត់បន្ថយកម្រិតសម្ពាធឈាម សម្រាប់អ្នកដែលមានជំងឺលើសឈាម។
អាហារប្រៀបបានទៅនឹង កំពូលស្រួចរបស់ភ្នំទឹកកកអុីចឹង។ ពេលយើងក្រលៀកមើលមួយភ្លេតយើងអាចមិនអាចមើលឃើញពីទំររបស់កំពូលនោះភ្លាមនោះទេ។ ដូចនេះ វាចាំបាច់ឲ្យមានការគិតលើចំណីអាហារលើសពីអ្វីដែរយើងឃើញនៅលើតុបាយរបស់យើង។
ផ្តើមចេញពីការមិនពេញចិត្ត ចំពោះកង្វះការពិភាក្សាអំពីសមភាពយេនឌ័រនៅកម្ពុជា
កញ្ញា Catherine Harry សម្រេចចិត្តបង្កើតឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរវិជ្ជមាន តាមរយៈការផលិតមាតិកាលើបណ្តាញសង្គម។
